İŞ KANUNUNDA DÜZENLENEN DOĞUM İZNİ SÜRELERİ
Siz değerli okuyucularıma bu yazımda doğum izni nedir ve kanunda düzenlenen yasal süreler nelerdir detaylı bir şekilde bahsetmeye çalışacağım.
Doğum izni, kadınlar için hamilelik sürecinin başlamasından itibaren söz konusu olan bir haktır. Doğum izni; doğum öncesi analık izni ve doğum sonrası analık izni olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğum izni; ücretsiz izin, süt izni, yarım çalışma hakkı ve kısmi çalışma hakkı şekillerinde hamilelik süresinden bebek doğduktan sonraki bir süreye kadar devam edebilen bir süreçtir.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesine göre kadın işçilerin doğumdan önce sekiz doğumdan sonra sekiz olmak üzere toplam on altı hafta çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik olması halinde doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki hafta daha eklenmektedir.
Şöyle ki; kadın işçi hamileliğinin 32. haftasında izne ayrılabilir. Ancak sağlık durumu iyiyse ve bu sebeple çalışmaya devam etmek isterse doktorundan çalışmasının gebeliği açısından sakınca yaratmayacağına dair rapor alarak doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilmektedir. Bu çalıştığı süreler doğum sonrası izin sürelerine eklenir.
Kadın işçilerin yasal hakkı olan doğum iznini kullanabilmeleri için bazı işlemler yapmaları gerekmektedir. Hamileliğinin 32. haftasında olan kadın işçi doktorundan alacağı raporu bağlı olduğu SSK hastanesi veya polikliniğine onaylatıp çalıştığı kurumdaki ilgili personel bölümüne iletmelidir.
Yukarıda da detaylı olarak bahsettiğimiz gibi kadın işçiler isterlerse bu işlemleri yaparak hamileliklerinin 32. haftasında doğum iznine ayrılabilirler veya sağlık durumları çalışmaya elverişliyse doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilirler. İş Kanundaki “doğumdan önceki üç haftaya kadar” ifadesi kadın işçinin artık bu kadar süre kala çalışmasının yasak olduğunu ifade etmektedir. Hamilelik süreci 40 hafta olduğu için anne adayı kadın işçilerin 37. haftadan sonra çalışmaları yasaklanmıştır.
Erken doğum söz konusu olması halinde ise, kadın işçi doğum yapmadan doğum öncesi analık iznini kullanamamışsa bu izin süresi doğum sonrası analık izni süresine eklenir.
Bu izinler tükendikten sonra kadın işçi isterse 6 aylık ücretsiz izin de kullanabilir. Bu izni kullanmak için işverenin onay vermesine gerek yoktur. Kadının ücretsiz izin kullanacağını işverene bildirmesi yeterlidir. Kadın işçiye ücretsiz izin vermeyen işveren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edilebilir.
Bir diğer doğum izni türü olan süt izninde ise; kadın işçilere bir yaşından küçük bebeklerini emzirmek için günde toplam bir buçuk saat olmak üzere verilen izindir. İznin hangi saat aralığında olacağını ve kaça bölünerek kullanılacağını kadın işçi kendisi belirleyecektir.
Doğum sonrası kadın işçi eğer isterse kendisine çocuğun bakımı, gözetimi ve yetiştirilmesi için yarım çalışma hakkı tanınacaktır. Bu durumda kadın işçiye haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilecektir.
Doğum sonrası izinlerin tamamlanmasından sonra anne veya babaya isterlerse çocuğun zorunlu ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ayın başına kadar kısmi süreli çalışma hakkı tanınacaktır. Bu haktan bir defa faydalanıp isteği doğrultusunda tekrar tam zamanlı çalışmaya geçen işçi aynı çocuk için bu haktan tekrar yararlanamaz. Bu izinden yararlanabilmek için işverene talep bir ay önceden yazılı olarak bildirilmelidir.
Doğum izni yalnızca kadın işçilere verilen bir izindir. Bu sebeple baba olan erkek işçiye de buna paralel olarak bir hak olarak babalık izni tanınmıştır. Babalık izni, memur ve işçiler için farklılık göstermektedir. 657 Sayılı devlet Memurları Kanunu’na göre memurlar için babalık izni süresi 10 gündür. 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre ise erkek işçiler için babalık izni süresi 5 gündür. Sözleşmeli Personel Çalıştırma Esaslarına göre ise sözleşmeli erkek personel için babalık izni süresi 2 gün kabul edilmektedir.
Avukat Gizem GONCE
